Jak powstają komórki rozrodcze?

• Jądra

Uproszczając nieco budowę wewnętrzną jąder,  w dużej mierze składają się one z kanalików nasiennych, wyłożonych nabłonkiem zawierającym komórki Sertolego – to właśnie tam ma miejsce produkcja plemników. Pomiędzy kanalikami nasiennymi znajdują się komórki śródmiąższowe, tzw. komórki Leydiga – to one odpowiedzialne są za produkcję hormonów męskich: testosteronu i innych androgenów.

Jak widzimy, jądra pełnią dwie istotne funkcje: nie tylko są organem produkującym plemniki, ale i pełnią rolę gruczołu, wydzielając istotne hormony płciowe.

Czy plemniki od razu są dojrzałe?

Proces powstania i dojrzewania plemników, czyli spermatogeneza, jest mocno skomplikowany: plemnikowe komórki macierzyste (spermatogonia), produkowane
w kanalikach nasiennych jądra, ulegają licznym podziałom komórkowym, dzięki którym powstają tzw. spermatocyty I i II rzędu. Te zaś przekształcają się spermatydy, które, dojrzewając, tworzą dojrzałą formę plemników, zdolnych do procesu zapłodnienia.

Plemniki powstają w jądrach w sposób stały, dzięki stabilnemu poziomowi hormonów wyższych pięter. Dzięki temu płodność mężczyzn jest stała i nie ulega wahaniom i zmianom hormonalnym, jak w przypadku kobiecego ciała. Istotnym i niezbędnym czynnikiem do niezakłóconego powstania plemników w jądrach jest temperatura – powinna być o 2-3 stopnie Celsjusza niższa, niż normalna temperatura ciała. Stąd właśnie jądra wyniesione są na zewnątrz jamy brzusznej, w worku mosznowym.

Produkowane w jądrach plemniki transportowane są do najądrzy, gdzie ostatecznie dojrzewają. To stamtąd właśnie, w trakcie pobudzenia seksualnego wskutek skurczu mięśni gładkich, plemniki przemieszczane są do nasieniowodów. Łącząc się z wydzieliną pęcherzyków nasiennych i prostaty, wędrują do cewki moczowej i wydostają się na zewnątrz ciała w trakcie wytrysku (ejakulacji).

• Jajniki

Patrząc na funkcję kobiecych narządów rozrodczych, czyli gonad żeńskich, widzimy dużo podobieństw w pełnionej funkcji, jak w przypadku jąder. To właśnie tu, w jajnikach ( a konkretniej : w pęcherzykach znajdujących się w jajniku) powstają komórki jajowe oraz żeńskie hormony płciowe: estrogeny i progesteron. Komórka jajowa jest największą komórką w ciele człowieka
i jedyną widoczną gołym okiem – wielkością przypominać może ziarnko piasku. Jest więc ok 20 x większa od plemnika!

Jak powstaje komórka jajowa?

Proces powstania i dojrzewania komórki jajowej, czyli oogeneza (owogeneza), jest analogiczny do powstania plemników, jednak różni je bardzo istotny fakt: plemniki powstają dopiero w wieku dojrzewania płciowego, przy czym pierwotne komórki jajowe (oogonia) powstają… jeszcze w trakcie życia płodowego, w okolicach 2 m-ca od poczęcia! Takich pierwotnych, macierzystych oogonii może być nawet ok 2 mln, jednak cały proces późniejszego ich dojrzewania i przekształcania w oocyty I i II rzędu znacznie weryfikuje ich liczbę: osiągając dojrzałość płciową, wraz z rozpoczęciem normalnych cykli miesiączkowych, pula komórek jajowych drastycznie zmniejsza się do ok 450! Z każdym kolejnym cyklem i czasem dojrzewania pęcherzyków jajnikowych zawierających komórki jajowe, ilość dostępnych komórek jajowych gotowych do zapłodnienia zmniejsza się – stąd właśnie wynika ograniczona płodność kobieca.

Po miesiączce, wskutek działania hormonów przysadki mózgowej, pęcherzyki jajnikowe, a wraz z nimi komórki jajkowe, zaczynają dojrzewać, produkując estrogeny. Dominujący pęcherzyk dojrzewa ostatecznie i pękając uwalnia komórkę jajową, przechwytywaną przez strzępki jajowodu.

Ciekawym faktem łączącym zarówno powstanie plemników, jak i komórek jajowych jest łączący je czas powstania: obydwa procesy powstania i dojrzewania do zdolnych do zapłodnienia gamet zajmują około 3 m-cy. To, jak wygląda i funkcjonuje plemnik w danym dniu oraz komórka jajowa
w konkretnym cyklu zalezne jest od tego, co działo się aż 3 miesiące wcześniej!

Komórki rozrodcze są bardzo delikatne: wiele czynników może negatywnie wpływać zarówno na proces spermatogenezy, jak i oogenezy. Są to m.in.:

– zły styl odżywiania, brak odpowiedniego odżywienia ciała na poziomie komórkowym,

– stosowane używki: palenie wyrobów tytoniowych, marihuany, nadmierne spożywanie alkoholu

– nadmiar stresu i brak jego odreagowania: podwyższony poziom kortyzolu

– nadmierna temperatura w okolicy jąder (siedzący tryb pracy, nadwaga, noszenie ciasnej bielizny, korzystanie z gorących kąpieli i saun)

– zaburzenia hormonalne

Widzimy, jak skomplikowany i delikatny jest proces powstawania komórek rozrodczych. Aby doszło do udanego poczęcia dziecka wskutek połączenia się komórki jajowej i plemnika, tak wiele wcześniej musi się wydarzyć – dbajmy nie tylko o dobre warunki poczęcia dziecka, ale i o te czynniki, bez których nie byłoby ono możliwe.